Op zaterdag 5 november start om 10 uur, vertrekkend over de brug over de Selzerbeek bij de Oude Heirbaan in Partij, een excursie van ARK Natuurontwikkeling naar het werkterrein van de nieuwe, imposante waterberging in Partij. Resie Voncken, burgerfractielid DOE’22 en heel actief binnen IVN Heuvelland, nam op zondag 16 oktober al deel aan de eerste editie van deze excursie. Ze kwam heel enthousiast terug en zette haar ervaringen op papier. Haar advies: ‘Ga zaterdag zeker kijken’. Dit is haar verslag:
Compensatie
‘De nieuwe waterberging in Partij, ook wel inundatiegebied genoemd, vloeit voort uit een verplichting van de Brand Bierbrouwerij om compensatie te realiseren voor het flessen- en fusten-opslagterrein langs de Geul in Wijlre. Deze verhoogde en verharde opslaglocatie ontneemt de Geul namelijk bij hoogwater ruimte om buiten de oevers te treden. Dat leidt tot waterstandsverhoging en is niet toegestaan. Dit nadelige effect moet dan teniet worden gedaan door op een andere (bovenstroomse) plek langs de Geul extra ruimte maken. De keuze viel daarbij dus op Partij.
Brand Bierbrouwerij is voor de realisatie van deze berging een samenwerking aangegaan met ARK, de trekker en medefinancierder van het project. Het project is ook mogelijk gemaakt door de gemeente Gulpen-Wittem, die als grondeigenaar het betreffende grote perceel ter beschikking heeft gesteld. De financiële bijdrage van ARK (64%) is afkomstig van het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling. Deze Europese subsidie is via de provincie Limburg verleend. Brand financiert 36%. ARK en Brand zijn na aanleg van de waterberging verplicht om deze gedurende 10 jaar te beheren en te onderhouden. ARK heeft voor zijn aandeel in de onderhoudskosten budget van de Nationale Postcodeloterij.
Het gebied bij Partij werd tot voor kort als weidegrond gebruikt door een agrariër, die er zijn koeien op liet grazen. Daarvóór was het akkergrond, die vanwege de vochtige terreinomstandigheden met ondergrondse buizen flink gedraineerd moest worden. De waterberging is gecreëerd door een flink pakket grond af te graven langs de Selzerbeek en de Geul (ca. 20.000 m3). Grond die te veel vervuiling bevatte door o.a. de voormalige zinkfabrieken in België, is verwijderd en elders verwerkt. De meeste grond die afgegraven is, is neergelegd op een verhoging, gelijk aan de hoogte van de Rijksweg. Je zou het een terp kunnen noemen. Bij extreem hoogwater een veilige plek voor runderen. In het gebied is ook een lusvormige diepe geul gegraven waar het water van de Geul in kan stromen. Men heeft ervoor gekozen dat deze geul ‘doodloopt’. Het water staat dus stil. De oevers langs deze Geul hebben verschillende hoogtes en gradaties. Tijdens de excursie vertelde Hettie Meertens ARK Natuurontwikkeling dat wordt verwacht dat zich hier allerlei planten en diersoorten spontaan zullen vestigen. Denk aan ijsvogels, oeverzwaluwen en zandbijtjes.
Om te voorkomen dat het gebied en de waterberging in de toekomst worden ingenomen door een dichte opslag van bomen en struiken, wordt al in een vroeg stadium een drietal runderen in het gebied geïntroduceerd. Maar eerst zal op de kale grond Italiaans raaigras worden ingezaaid. Dat zal heel dun worden gezaaid, zodat er voldoende open plekken overblijven voor spontane grassen en kruiden. Binnen vijf jaar zullen de inheemse grassen en kruiden het Italiaanse gras overwoekeren.
Belangrijke rol voor runderen
De runderen worden nu zo vroeg ingezet omdat ze jonge kiemplanten van bomen (met name wilgen, berken en elzen) in hun geheel opeten, waardoor er geen dicht bos kan ontstaan. Wanneer de jonge opslag een jaar oud is, en de runderen zouden dan pas in het gebied komen, wordt het moeilijker om de bosontwikkeling in toom te houden. De runderen zullen de blaadjes en takjes nog steeds wel opeten, maar de wortels blijven in de grond en kunnen elk jaar sterker worden en daarmee ook een forser wordende bovengrondse groei bewerkstelligen. Er komt een kantelpunt waarbij de runderen de bovengrondse aangroei niet meer kunnen bij houden. Dan knalt het jonge bos eruit.
De waterberging bij Partij werkt anders dan de waterbuffers die we kennen. Deze laatste vangen regenwater op, om te voorkomen dat het water gelijk in de beken komt. De berging bij Partij vangt water op van de Geul en de Selzerbeek. Bij hoge afvoeren treden deze op de afgegraven gronden buiten hun oevers. Dan ontstaan dus overstromingen (inundaties) en tijdelijke wateropvang. Ze leveren hiermee een bijdrage aan het voorkomen van wateroverlast in benedenstrooms gelegen bebouwde gebieden. Het is meer dan de moeite waard om dat komende zaterdag allemaal te zien en horen. Ik was in elk geval onder de indruk. Tip: neem wel modderbestendig schoeisel mee.’
Aanmelden excursie: via de site van ARK Natuurontwikkeling. https://www.ark.eu/agenda/2022/excursie-naar-werkterrein-waterberging-partij
De luchtfoto is gemaakt door fotograaf Leenaerts Born.
Op YouTube is ook een korte video te zien over de totstandkoming van dit project. https://www.youtube.com/watch?v=dFfwl6morSI