Oude geschiedenis
Onder dit tabblad staat een lijst van artikelen van de hand van Leo Pierey die in de periode 1974 tot 2004 in het papieren dorpsblad ‘Partijdig’ in Partij verschenen. Van een deel van de artikelen zijn al samenvattingen gemaakt. Heeft u belangstelling voor één van de artikelen dan kunt u contact opnemen met Maria Mobers. Dat kan door haar een berichtje te sturen. Onder de knop ‘Inwoners’ op de startpagina van Hallo Heuvelland kunt u haar vinden.
Een uitgebreide inleiding op deze site van de Heemkunde Kring Wittem is te lezen onder het eerste tabblad.
1 HGM | Overlijden Mathieu (laatste) Merckelbach, eerste in 1374, 500 jaar in Wittem, bezittingen |
2 HGM | 1350 – 1466, Geen adel, hertogdom Limburg, 1288, Jan I, II en III van Cosselaer, Julemont, Hoen, van Pallant |
3 HGM | 1443- 1650, rentmeesters, uitzwermende nakomelingen Merckelbach, Wittemse lijn stamboom |
4 HGM | Wittem grensgebied, taalproblemen, oorlogen, Lage Landen 1100 – 1350, Brabant, Gelder, Gulik, koning 1342-1404, Overmaas |
5 HGM | Willem van Oranje 1568 van Orsbach naar Wittem, oude hoofdwegen langs Partij, Romeinse tijd, rond 1773, met kaart |
6 HGM | Rijksweg 1824 en Wittemer Allee 1731, La Ferme Lanterne 1813, bouw posterij, brief gouverneur 1818 over aanleg Rijksweg |
7 HGM | Staatkundige indeling Duitse Rijk 1437, Landen van Overmaze, 1732 graafschap, Bourgondië, Frankrijk, 1839 bij Nederland, kaart uit 1543 met toelichting. |
8 HGM | Godsdienst, Luther 1517, Floris I en II, hertog van Alva, 1722 helemaal katholiek, Geuzenweg |
9 HGM | Familie Merckelbach verhuist van Mechelen naar Wittem, Emil erevoorzitter voetbalclub, Klap van Wittem (oprollen plaatselijke verzetsgroep WO2). |
10 HGM | Geschiedenis Kasteel Wittem, 1150, 1520 Karel V, bezetting door Willem van Oranje, leger oversteek Maas, Alva, 1569 verwoest door Spanjaarden, 1642 Fransen, 1807 Merckelbach, 1955 Freule |
11 HGM | Stamboom 1615 -1807 |
12 HGM | 1639 – 1692 Van Waldeck-Pyrmont tot aan koningin Emma, weergave dagboek 1720 – 1764. |
13 HGM | Plettenberg 1690 – 1737, stichting klooster, aanleg weg Partij – Cartiels, aftakking Sinselbeek, herbouw Wienhoes, alliantiewapen boven poort, aankoop Epen, Mechelen, Wahl- en Nijswiller, Eijs, Slenaken. Tot 1794. Kasteel en Wienhoes naar Merckelbach. |
14 HGM | Adolf Merckelbach (1720-1790) met echtgenoten en kinderen, verhuizen naar Wittem, Staatkundig 1700, 80-jarige Oorlog, Bokkenrijders |
15 HGM | Johannieten in Mechelen 1215-1580, heererechten, molens en kerken Mechelen en Wahlwiller, grondregister, Herrenhof |
16 HGM | Simon Merckelbach (1751-1815), Gangelt, te paard van Aken naar Wittem, Franziska Schervier (1819-1876) en Clara Fey |
17 HGM | Franse revolutie, Staatkundige situatie Frankrijk, aanleiding tot revolutie, 14-7-1789, oorlog 1792 in onze streken |
18 HGM | Nederlandse geschiedenis is anders dan Wittemse geschiedenis, oorlog vanaf 1792, 1794 Brussel ingenomen, Aken ingenomen, Maastricht ingenomen, Rechten van de Mens |
19 HGM | Frans bestuur 20 jaar, Noord-Nederland 3 jaar, Staatkundige situatie vóór Franse tijd en erna, hele land, heel Limburg, Rijnland, gevolgen voor bevolking. |
20 HGM | Simon Merckelbach 1751-1815, burgemeester Jan Mathijs Merckelbach 1792-1838, burgemeester Mathieu Merckelbach 1831-1895 met alle kinderen tot 1977, relatie met Tack uit Wijlre, Adolf Merckelbach 1786-1814 als soldaat in leger Napoleon, Katharina bouw redemptoristinnenklooster. |
21 HGM | Welke taal werd in Wittem gesproken: Duits, Frans, Nederlands, landsgrenzen – taalgrenzen, verschuiven taalgrenzen, 1795-1814 Frans, met diverse voorbeelden uit actes, gemeenteraad, bidprentje Joannes Matthias Merckelbach, smederij Keulen-Lardinois ea, kaart, schutterszilver. |
22 HGM | Aanleiding revolutie 1789, behoudend gildestelsel, na ruim 200 jaar vrede, scheiding bestuur, wetgeving, rechtspraak, scheiding kerk en Staat, anti-Frans door: 1. Verfransing 2. Maatregelen geestelijkheid 3. Dienstplicht. Napoleon in Aken, verkoop Wijnhuijs, kasteel Wittem, klooster, Koning van Spanje |
23 HGM | 1794 ingrijpende indeling in nieuwe Frankrijk, brand 1665 Roermond, 1802 herindeling bisdommen, Simon Merckelbach 1788 – 1823 kapelaan Mechelen, deken Gulpen |
24 HGM | Oorlogen toen en nu, daar en hier, 1568 belegering Maastricht 1579 door Spanjaarden, Napoleontisch leger op terugtocht uit Rusland, krijgsgevangenen op galeischepen, 1914-1918, Tweede Wereldoorlog. |
25 HGM | Afgeschafte kerkelijke feestdagen. |
27 HGM | Ontwikkeling Wittem tijdens Franse tijd, aard landbouw, industrie textiel, Jan Adam van Clermont, 1716-1732 eigenaar Neubourg, Blumenthal, verbouw meekrap, departementale indeling, Adolph Merckelbach met Franse leger uit Rusland en Johann Braun uit Aken. |
28 HGM | Einde Napoleontische tijd, ‘bevrijding’ Noord Nederland, anders in zuiden, ‘Heren’ in het Zuiden, Russen en Pruisen tegen Fransen, Volkerenslag Partage Tractaat, kerken in Heerlen, Maastricht, 1813 valt Parijs, Holland, Aken, Heerlen, Luik, Maastricht, 1815: Oranje boven! |
29 HGM | 1814 Verdeling Nederlandse gebieden, ingedeeld bij Pruisen of bij Prins van Oranje? Burgemeester van Heerlen schreef brief aan Willem I. Deze nam Maastricht in, Venlo en Stevensweert. In Frankrijk Lodewijk 18e, Vredescongres in Wenen. 1815 Noordelijke Nederlanden, Heerlen maar ook Wittem werd Hollands. |
30 HGM | Aanloop slag van Waterloo, Napoleon terug, verloop veldslag, samenstelling diverse legers, dagboek Kuëb va Heahle. |
31 HGM | 1789-1815 Einde politieke versnippering Wittem, gewijzigde maatschappelijke verhoudingen, De Merckelbachs, onderwijs, 1836 klooster, 1815 einde tijdperk Simon Merckelbach, opgevolgd door zoon Johannes Mathias Merckelbach (1792-1838), bouw Posterij en Wittemer molen. |
32 HGM | Het Wienhoes, tolhuis, panhuis/brouwhuis (café), gerecht, schepenbank, rechtscollege, verklaring naam Partij, Wienhoes rond 1730 herbouwd, Francis Visschers, 1807 eigenaar Wienhoes, acte 1839 verkoop aan weduwe Merckelbach, 1974 Willems, Sjeng Jaminon, Colla en Piet Lumey. |
33 HGM | 24-08-1930 Brand in het Wienhoes, dieren en oogst verbrand, familie Jaminon. |
34 HGM | Situatie Elzas, oorlogen 1870/1914/1940, taal in Elzas vergelijkbaar met 1815 hier, voelden ons lang geen Nederlanders, Nederlands wordt voertaal, 1930 spraken kinderen geen Nederlands. |
35 HGM | Stand van zaken 1815, boerenland, omvang provincie en steden, Partij 104 mensen, Wittem 34, Cartiels 24, geen onderwijs, bedrijven 1,5 – 3 ha, tienden afgeschaft, toch onvrijheid, politiek, aanleg wegen. |
| 36 HGM | Met kaart. 1942 brandbom bij Cartiels, doden: Dhr. Fraiture, René Jacobs *1927, Sjeng Widdershoven *1924, gezamenlijke begrafenis ondanks parochiegrens, tekening 1841 Geul over verbeterde grensscheiding tussen de gemeenten Gulpen en Wittem en tekst Koninklijk besluit, Hoeve Hommerich en hoeve Rood-Cartiels gezamenlijke raadsvergadering over grenscorrectie, grenswijziging parochie. |
| 37 HGM | Nieuwe landsgrenzen na vertrek Fransen, 1814-1815 Pruisisch, ambtelijke stukken in duits, landsgrens met Duitsland, Neutraal Moresnet, zink en lood, 04-10-1815, echtpaar Moebers – Ackermanns, Merckelbach maire, later schout, later gekozen burgemeester. |
| 38 HGM | Verkiezing burgemeester in 1830 door 70 notabelen (minimaal bedrag belastingen), uitverkoren positie Jean Mathieu Merckelbach, weergave gedeelte van lijst (22 personen). |
| 39 HGM | Verdeling stemmen, stemmers uit Eijs wilden burgemeester uit Eijs. 1821 verzoek Eijsdenaren om een zelfstandige gemeente te worden. 1823 koninklijk besluit, financieel onafhankelijk. Epen wil ook zelfstandig in 1831, 1842 antwoordbrief, gemeente Wittem is in 1843 ongewijzigd. |
| 40 HGM | 1981: Gemeente Wittem blijft zelfstandig! Herkomst begrip ‘gemeente’, schout, drost, drosten van Wittem 1413 tot 1794, namenopsomming. |
| 41 HGM | 1789 Franse revolutie kreeg niet beoogde effect, Napoleon, Lodewijk de 18e, Karel 10e, 1824 aanleg Rijksweg, 1830 Liberale revolutie, koning Louis Philippe, scheiding/oorlog noordelijke/zuidelijke Nederlanden, koning Willem I stuurt zonen, toch onafhankelijkheid België, Limburg inclusief Wittem bij België 1830 - 1839, we spreken weer Frans, brief broer van Josepha Merckelbach-Claessen, 1811 dood burgemeester Claessen door soldaten. |
| 42 HGM | Verklaring keuze Limburgers voor België: taal, godsdienst. 1830 België onafhankelijkheidsverklaring. 1834 Oprichting harmonie Mechelen, geen instrumenten in Maastricht, wel in Aken. Burgers, waaronder Pierey ontvluchten Maastricht. Leopold werd Belgische koning, Hasselt provinciale hoofdstad. 1830 Protestanten in Gulpen mogen katholieke kerk niet meer gebruiken. 1831 opening Rolduc. 1836 Redemptoristen trekken in leegstaand Capucijnerklooster Wittem. 1838 West-Limburg bij België, Oost-Limburg bij Nederland. Veel verzet. 1839 definitief, 5 keer in 45 jaar andere heren. |
| 43 HGM | Ferdinand van Plettenberg kocht in 1722 kasteel Wittem, 1729 start bouw kerk Wittem, 1731 aanleg Wittemer Allee, 1732 start bouw klooster, 1807 kasteel en hoeve eigendom Simon Merckelbach, 1807 advocaat Visschers koopt Wienhoes en klooster, 1816 baron van Pallant koopt klooster, 1835 verkoop aan Redemptoristen, geschiedenis Redemptoristen, retraites op Rolduc, deken van Velpen 1824-1871, 1833 Redemptoristenmissie wordt volksomwenteling voor duizenden mensen. |
| 44 HGM | Josepha Merckelbach Claessen (1800 – 1882) uit Gangelt, Posterij met 3 dochters Elisabeth, Katharina en Antoinette (gehuwd Herman – Giani en Monheim). Johan Jongen, oude huisnummering Cartiels, Wittem, Partij. Uit Gangelt afkomstige personen. 1880 Jan Keulen. |
| 62 HGM | Die alte Kaiserstadt De grens heeft veel impact. Vroeger minder. Relaties verstoord door oorlog. Aken is Europees centrum. Bezienswaardigheden. |
| 63 HGM | Naaldenindustrie in Aken en rond 1770 ook verschillende fabrieken rond Vaals. Eindcontrole door rollen met de pinken (der Klenkes). |
| 64 HGM | Cartiels, naamverklaring ‘curtis’, heel lang verdeeld in drie verschillende gemeenten, familie Hoen tot einde 18e eeuw, verkocht Frijns, acte 15-05-1855 en Maria Josepha Claessen, weduwe Mathijs Merckelbach. Dochter Elisa Frijns trouwde met mr. Charles Janssen de Limpens. Zoon Karel (1909 – 1980) woonde er daarna. Hoeve verkregen 1855, vervangen 1896, bleef in eigendom Merckelbach tot 1955. Bewoners Hubert Joseph Munnix en Anna Maria van der Heijden. Nieuwe pachter Hubert Jacobs, eigenaar vanaf 1956. |
| 65 HGM | Bijna Pruis geworden: tot 1789 onze streken staatkundig erg verdeeld. Delen onder Staten van Holland, deels Oostenrijk, deels vrije heerlijkheden. Daarna onder Napoleon bijna 20 jaar Frans. 1814 Pruisisch, daarna Hollands. 1839 scheiding Holland en België. Limburg zowel Hollands als verbonden met Duitse Bond. 1848 Revolutiejaar. Uiteindelijk bleef Limburg Hollands. |