Klara en de zon

Klara en de zon speelt zich af in de (nabije) toekomst. Kinderen worden thuis geschoold en hebben nauwelijks sociale contacten. Om de eenzaamheid te doorbreken kopen ouders een K V   (kunstmatige vriendin). Het boek begint in de winkel  waar Klara wacht tot er iemand komt die haar wil kopen. Ze kijkt graag naar buiten, vooral naar de zon, waardoor ze ook gevoed wordt. Ze observeert de wereld om haar heen en leert van wat ze ziet. Ze maakt het tot haar doel zich te oefenen in empathie, omdat ze anders het kind dat haar uitzoekt niet kan helpen. Dus als Josie, een ziekelijk meisje van 14, haar wil hebben, wordt het Klara’s hoofdtaak ‘haar’ kind nauwlettend in de gaten houden en proberen haar zo goed mogelijk van dienst te zijn. Klara gaat met moeder en dochter mee naar het platteland, omgeven door een wereld waarin kunstmatige intelligentie en genetische manipulatie volkomen gangbaar zijn. Josie krijgt thuis les via iets wat een ‘rechthoek’ wordt genoemd. Ze ontmoet een enkele keer kinderen die ook ‘opgetild’ (d.w.z. intelligent)zijn.

Als Josie erg ziek wordt wil Klara haar leven redden en ze bedenkt hoe dat moet. Klara wordt gevoed door zonne-energie en door een verkeerd geïnterpreteerde observatie dicht ze de zon geneeskracht toe en gaat deze vragen om Josie beter te maken.  Haar pogingen lijken te lukken en Josie wordt beter en kan buitenshuis gaan studeren. De taak van Klara zit erop en wordt afgedankt.

Boekbespreking

Toen dit boek in de leesclub werd ingebracht reageerde enkelen zeer sceptisch. Een sciencefiction lezen voor de leesclub dat vond men maar niets.

De meesten van ons waren na het lezen van Klara blij verrast. Hoewel het om een robot gaat, vond men het een  het een spannend, onvoorspelbaar en beklemmend boek waarin een sombere en zelfs beangstigende schets van de toekomst gegeven wordt. 

Het knappe van de schrijver is dat hij duidelijk laat zien dat Klara een robot is, maar dat hij je  toch zover krijgt, te houden van een wezen dat beslist geen mens is. Robots zoals Klara mogen op mensen lijken, ze blijft herkenbaar als robot. Het is alsof je een band met Klara krijgt, 

Het grote thema van het boek is wat een mens tot mens maakt en waarin de mensen zich onderscheiden..  

Het duurt even voor je als lezer dat Klara een KV   is. Ook andere begrippen   (machines, batterij vloeistof ) worden in de loop van het boek duidelijk wat hij ermee bedoelt, of moet je er zelf achter komen wat hij bedoelt.  

De reden waarom Josie voor Klara  gekozen heeft wordt pas later  in het boek duidelijk. De moeder van Josie heeft een achterliggende bedoeling. De zus van Josie is overleden. Moeder wil dat Klara  de plaats inneemt van Josie als er iets met haar gebeurd. Kan dit ??? Wij kwamen tot de conclusie dat dat niet mogelijk is, of in ieder geval dat we ons dat niet kunnen voorstellen. Klara heeft geen gevoel en dat is wat eens mens tot mens maakt in onze ogen. 

Klara haalt haar energie uit de zon.  Als ze in de etalage van de winkel staat, laadt ze haar batterij op in de Zon. De Zon, met hoofdletter, ziet ze als een soort god en haar vertrouwen in de zon laat zien hoe een religie kan ontstaan.

Klara en de zon lijkt op een modern sprookje met futuristische elementen. .Klara en  Josie zagen de meesten al snel als

twee individuen die een bijzondere en ontroerende band hebben. Als Josie ziek is leven we met haar mee en als Klara afgedankt is op een vuilnis band raakte dat ook.

Het boek liet een diepe indruk op ons achter. Maar ook zijn heel veel vragen die open gebleven zijn: Waar liggen de grenzen van de genetische manipulatie, is de mens maakbaar, kan er een vriendschapsband met een robot bestaan, kan een robot de plaats van een mens innemen???

In de Volkskrant van 4 december staat dit boek op nummer 7 van de beste boeken van 2021. 

7. Kazuo Ishiguro: Klara en de zon 

Een subtiele dystopie die toch snoeihard aankomt, over een wereld waarin kunstmatige intelligentie en andere technologische verworvenheden de werkelijkheid herscheppen. Kazuo Ishiguro slaagt erin de lezer emotioneel betrokken te laten zijn bij een robot – een even krachtige als schrijnende onderbouwing van zijn visie. (HB)