WEEKENDINTERVIEW met Bas Jonkman.
Hoe verminder je in de toekomst overstromingsrisico’s in het Heuvelland? Wat zou Gulpen-Wittem zeker mee moeten nemen bij de evaluatie van de grote wateroverlast van vorige week? Welke maatregelen kunnen bewoners én gemeente nemen om de volgende keer beter voorbereid te zijn? Hallo Heuvelland legde deze vragen voor aan Bas Jonkman van TU Delft. Deze hoogleraar is met zijn team op landelijk en Europees niveau een van de grote onderzoekers en probleemoplossers als het gaat om het verminderen van overstromingsrisico’s.
Bas Jonkman heeft een hectische week achter de rug. Bijna dagelijks konden we vanwege zijn deskundigheid z’n visie op de rampzalige wateroverlast van vorige week in de media lezen, horen of zien. Ook bij Op1 en L1. Toch vond hij nog tijd om vlak voor het weekend voor Hallo Heuvelland in te zoomen op wat er in het stroomgebied van Geul en Gulp, Eyserbeek en Selzerbeek is gebeurd en welke lessen alle partijen daaruit kunnen trekken.
Alternatief voor zandzakken
In Mechelen kon de gemeente en het waterschap te laat zandzakken leveren. Zijn zandzakken nog wel van deze tijd als waterkering? Jonkman: ‘Zandzakken zijn natuurlijk een belangrijke verdediging bij dit soort overstromingen. Wel kleven er nogal wat nadelen aan zandzakken. Fysiek zwaar, eenmalig in gebruik en het zand in de zakken is vaak vervuild als het water is gezakt. Wie ruimt ze weer op? Door allerlei bedrijven wordt op dit moment heel hard gewerkt aan alternatieven. Bij TU Delft hebben we levensechte testomgevingen gemaakt om te onderzoeken of die in de praktijk bij grote wateroverlast ook werken. Ook voor Gulpen-Wittem en zijn bewoners kunnen deze innovaties een goede rol spelen. Bijvoorbeeld keringen die opdrijven, dus met het water omhoog komen. Of de BoxBarrier. Dat is een systeem van een soort grote Legoblokken die je met weinig mensen snel met water kunt vullen als waterkering. Dat kan ook met een speciaal, heel sterk doek dat zich als een grote worst eveneens in hoog tempo vult met water. Veel van die innovaties zijn verzameld op de site https://www.vpdelta.nl/nl/innovaties/startup.
Betrouwbaar waarschuwingssysteem
De Selzerbeek ontspringt vlak over de grens bij Aken. Om vervolgens via Vaals, Mamelis, Lemiers, Nijswiller en Wahlwiller in Partij uit te monden in de Geul. De wateroverlast die de Selzerbeek veroorzaakte in Nijswiller, Wahlwiller en Partij overviel de bewoners van deze kernen. Zij worstelen met de vraag: ‘Waarom zijn we niet gewaarschuwd toen het bij de bron en in Vaals en Mamelis al helemaal misging? Dan hadden we nog heel wat spullen in veiligheid kunnen brengen.’
Jonkman: ‘Collega’s van mij zijn volop bezig met nieuwe technologieën om vlak voor of bij het begin van zulke hoosbuien precies te kunnen voorspellen waar en hoeveel regen de komende uren zal vallen. Voor de grote rivieren zijn er ook modellen waarmee je vrij exact kunt aangeven hoe hoog het water zal komen bij punt B als je weet hoe hoog dat bij punt A al is. Op dat gebied is voor zijrivieren zeker nog winst te behalen, maar dat is een gemeente overstijgende uitdaging. Met goed voorspellen ben je er nog niet. Als gemeente kun je zeker ook nadenken over hoe je een betrouwbaar lokaal waarschuwingssysteem kunt opzetten waarmee je zoveel mogelijk mensen op dat moment bereikt, met bijvoorbeeld (buurt)appjes, sirenes, sms’jes, regionale en sociale media, etc.’
Prioriteit
Wat zou in dit gebied nu het allereerste moeten gebeuren om herhaling te voorkomen?
‘Een structurele aanpak op systeemniveau is gewenst. Daarbij kan men kijken naar verschillende maatregelen: meer berging, maar ook het vergroten van de afvoercapaciteit van Gulp, Geul, Selzerbeek en Eyserbeek. Ik hoor ook verhalen van mensen uit het Heuvelland die niet wisten dat hun huis in een overstromingszone lag. Dus mogelijk kan er nog iets worden verbeterd aan de informatievoorziening. Het is zinvol om die overstromingszones in jullie regio op basis van de wateroverlast van vorige week nauwkeurig in kaart te brengen en te communiceren. Daardoor kunnen alle bewoners in dat gebied eerder preventieve maatregelen nemen. Al zullen we moeten accepteren dat we bij zo’n natuurgeweld niet alle wateroverlast kunnen voorkomen.’
tekst: Tjeu Seeverens