Ik heb iets met spreuken en gezegdes. Ik zoek vaak heel lang naar de betekenis als ik niet meteen de herkomst of de clou van een zegswijze kan achterhalen en ben doorgaans blij als ik erin slaag ‘m te vinden. En ik ben niet de enige. Het valt me wel eens op bij gesprekjes met Nieuwkomers dat ze heel leergierig zijn als het gaat om uitdrukkingen. Niet zelden komen ze dan met de uitdrukking, die er in hun land van herkomst voor gebezigd wordt en dat blijkt regelmatig eenzelfde gedachtesprong te zijn als de onze. De liefde voor standaard zegswijzen blijkt universeel. Anderzijds valt me wel eens op in contacten met dementen, dat ze, naast liedjes en melodieën van vroeger, spreekwoorden heel kennelijk opgeslagen hebben in de kamertjes van hun geheugen waar ze hun laatste vaste ankerpuntjes bewaren. Ze vergeten de wereld, maar kunnen met een brede glimlach door de gemeenschappelijke ruimte van het zorgcentrum lopen en tegen iedereen die ze tegenkomen ‘Verbeter de wereld….’ zeggen, even wachten en dan met opgeheven vingertje ‘…..begin met jezelf!’ erop laten volgen. Uitdrukkingen zijn een belangrijk stukje van onze taalrijkdom. Niet in ’t minst omdat ze vaak belangrijke waarden onderstrepen, zwakheden blootleggen, verrassende verklaringen leveren voor eigenaardig gedrag, of karaktertrekken of drijfveren van mensen in een paar simpele pennenstreken typeren. Ik heb m’n eigen liefde voor het spreekwoord niet alleen vanuit de taallessen van meester Dirkx. Het was ook vast onderdeel binnen het gezin waarin ik ben opgegroeid. Niet in ’t minst door ‘De Bond Zonder Naam’, die elke maand ‘De Spreuk van de Maand’ toestuurden. ‘Verbeter de wereld, begin met jezelf’ was daar een duidelijk voorbeeld van. Die spreuk werd dan elke maand in de hoek van de lijst gestoken van het schilderij met heidelandschap dat boven het dressoir hing, zodat het ons die maand blijvend kon inspireren. Met de nadruk op inspireren, want de spreuken hadden altijd een onderliggende boodschap dat er aan onszelf en de omliggende wereld nog veel te verbeteren wás. Vandaar dat wij ook geabonneerd waren op de scheurkalender met de dagspreuk van de Bond. Die Bond was in 1938 opgericht door Pater de Greeve en was bedoeld als ‘steun in de rug voor wie het nodig had’. Hem interesseerde het niet of iemand protestant, katholiek, hindoe, niks of apostolisch gereïncarneerd was, als je steun kon gebruiken was zijn spreuk ook voor hem. De kerk en zijn klooster waren daar niet blij mee. Dus stapte hij uit z’n kloosterorde maar bleef gedoogd omdat ie veel fans had. Een beetje de Loesje van zijn tijd. Je weet wel ‘Loesje’ die met een eenvoudige, maar vaak juist daardoor briljante, gedachtenkronkel op een vel wit papier de wereld om haar heen al jaren aan het denken zet. Ik geniet ervan. Sterker: zo heel af en toe valt me er zelf een in. Zoals ‘Als je tevreden bent met minder, ben je sneller rijk’. Dat lijkt ’n onzinnige stelling maar ‘t helpt echt. Op dit moment ben ik tevreden met steeds minder.
Françoise
