In de loop der jaren merkte je niet dat je revoluties meemaakte. Omdat de veranderingen sluipend je leven binnenkomen en je pas na lange tijd ontdekt hoeveel er fundamenteel veranderd is. De vorige keer noemde ik meer tastbare uiterlijkheden als voorbeeld, verschijningsvormen, modetrends, gebruiksvoorwerpen, technische vindingen enz. Als je met die ouwe toestanden op foto’s staat, of er mee gewerkt hebt, ben je in de ogen van huidige generaties op z’n minst een ouwe taart, maar voor velen één van de laatste Neanderthalers. Maar de revoluties hebben geen halt gehouden bij uiterlijkheden. Soms blijkt ook in het denken een complete omwenteling te hebben plaatsgevonden die nét zo sluipend de wereld om je heen veranderd heeft, maar pas achteraf opvalt. Neem de rol van de kerk: de oudste generaties weten nog hoe de kerkregels hun dagdagelijkse leven beïnvloedden en inkleurden. In mijn jeugd speelde geestelijkheid nog een zeer bepalende rol, dicteerde wat goed en slecht was, had dikke vingers in de pap bij opvoeding, scholing, zorg, ontspanning en werk. Geestelijkheid werd met alle egards in allerlei clubs en verenigingen ontvangen en voerde daar het eerste en laatste woord. Als iemand van jouw gezin tot priester gewijd werd, was dat zo ongeveer de hoogste eer, die de familie te beurt kon vallen. De duurste bruiloft verbleekte bij een priesterwijding. Dat hoge ambt werd dan ook door velen geambieerd . Parochies werden vaak niet alleen bemenst door één pastoor maar ook nog een aantal kapelaans. Tegenwoordig wordt de ene kerk na de andere gesloten en/of gefuseerd. Eén pastoor draait op hoge leeftijd in z’n eentje nog een aantal parochies tegelijk. Voor veel méér dan tradities als eerste communie en uitvaarten en de bijbehorende collectes heeft ie nauwelijks tijd. Bij de oudere generaties resteert soms nog wel het nodige respect voor de religieuze beroepsgroep, maar steeds vaker weet men letterlijk bij god niet meer waar de geestelijkheid over gaat, of men kijkt wat meewarig naar een onduidelijk relict uit lang vervlogen tijden. Om de boel draaiend te houden, worden steeds vaker geestelijken uit andere werelddelen ingevlogen. Vroeger missioneerden wij ijverig de wereld; dat is in één mensenleven volkomen omgedraaid. Vroeger was het kerkelijk huwelijk HET huwelijk, trouwen voor de wet deed je gauw eventjes tussendoor. Tegenwoordig is in verreweg de meeste gevallen het wettelijk huwelijk HET huwelijk en er vindt geen kerkelijk huwelijk meer plaats. Tekens dat ook in het denken en in de inrichting van de maatschappij revoluties hebben plaats gevonden. Revoluties die het er niet allemaal duidelijker op maken. Vroeger vertelde pastoor wat goed was en als je daartegen zondigde moest je biechten. Bij hem. Hij corrigeerde dat. Liegen bijvoorbeeld mocht beslist niet en onkuisheid bedrijven ook niet. Zei pastoor. Tegenwoordig blijken die ondeugden juist binnen die beroepsgroep vaak gepraktiseerd te zijn. En niet alleen bij pastoor was dat even omdenken. Wie tegenwoordig liegt, word president van Amerika of premier van Nederland. Dat mag hij, want het gaat allemaal gááf. Dankzij hem. Ik noem liegen nog gewoon liegen. Ik ben Neanderthaler.
Françoise